آب، مایهی حیات است. این جمله را بارها شنیدهایم و باور داریم که بدون آب، زندگی ممکن نیست. اما آیا هر آبی که از شیر خانهها جاری میشود، واقعاً سالم است؟ آیا آب لولهکشی شهری میتواند به بدن ما آسیب برساند؟ این سوالی است که ذهن بسیاری از مردم را درگیر کرده و در این مقاله به بررسی علمی، تجربی و کاربردی آن میپردازیم.
بخش اول: آب شهری چگونه تأمین میشود؟
آب شهری از منابع مختلفی تأمین میشود که شامل: رودخانهها و سدها چاههای آب زیرزمینی دریاچهها و منابع سطحی دیگر این آبها پس از برداشت، وارد تصفیهخانههای شهری میشوند و پس از طی مراحل مختلف، وارد شبکهی توزیع آب شهری میگردند. مراحل تصفیه معمولاً شامل موارد زیر است: 1. حذف ذرات درشت (با غربال و فیلترهای اولیه)
2. تهنشینی و لختهسازی
3. کلرزنی یا استفاده از مواد ضدعفونیکننده
4. توزیع در لولهکشی شهری اما سؤال اصلی اینجاست که آیا این مراحل برای «سالم شدن کامل آب» کافی است یا نه؟
بخش دوم: عوامل تهدیدکننده سلامت آب شهری
۱. کلر و مواد ضدعفونیکننده یکی از رایجترین روشهای ضدعفونی آب، استفاده از کلر است. اگرچه کلر باکتریها و ویروسها را از بین میبرد، اما باقیمانده آن در آب ممکن است اثرات جانبی داشته باشد، از جمله: افزایش خطر بیماریهای گوارشی ایجاد ترکیبات جانبی مانند تریهالومتانها که در برخی تحقیقات با سرطان مرتبط دانسته شدهاند طعم و بوی ناخوشایند
۲. نیترات و نیتریت در مناطقی که از منابع زیرزمینی استفاده میشود، وجود نیترات بالا، بهخصوص در اطراف زمینهای کشاورزی (به علت مصرف زیاد کود شیمیایی)، ممکن است باعث آلودگی شود. نیترات زیاد برای نوزادان خطرناک است و باعث بیماری “blue baby syndrome” میشود.
۳. فلزات سنگین و رسوبات در بسیاری از شهرها، شبکهی لولهکشی قدیمی است. لولههای فلزی فرسوده ممکن است باعث ورود فلزاتی مانند سرب، جیوه و آرسنیک به آب شوند. این مواد میتوانند عوارضی مانند: آسیب به سیستم عصبی مشکلات کلیوی سرطانها را در درازمدت ایجاد کنند.
۴. میکروارگانیسمها اگرچه هدف از کلرزنی، از بین بردن باکتری و ویروسهاست، اما بعضی میکروبها نسبت به کلر مقاوماند. برای مثال، انگلهایی مانند کریپتوسپوریدیوم یا ژیاردیا ممکن است با روشهای معمول تصفیه از بین نروند.
بخش سوم: بررسی کیفیت آب شهری در ایران
کیفیت آب شهری در ایران وابسته به عوامل مختلفی است: موقعیت جغرافیایی شهر نوع منبع آب (سطحی یا زیرزمینی) قدمت شبکهی لولهکشی بودجه و عملکرد سازمان آب منطقهای در بعضی مناطق، آب شهری طعم، بو یا رنگ نامناسب دارد. این ممکن است نشاندهنده آلودگی نباشد، ولی باعث کاهش اعتماد مردم به سلامت آب میشود. در برخی مناطق نیز آزمایشهای دورهای نشاندهنده بالاتر بودن سطح نیترات یا سختی آب است.
بخش چهارم: اثرات مصرف بلندمدت آب ناسالم
مصرف مداوم آب شهری ناسالم، حتی در دُزهای کم، میتواند اثرات جدی بر سلامت داشته باشد:
1. بیماریهای کلیوی و کبدی
2. افزایش احتمال بیماریهای قلبی (در اثر رسوبات و سختی بالا)
3. مشکلات پوستی و آلرژی
4. اختلال در رشد کودکان
5. خستگی مزمن و مشکلات گوارشی
بخش پنجم: چه کسانی بیشتر در خطرند؟
برخی گروهها آسیبپذیرتر هستند: نوزادان و کودکان زنان باردار سالمندان بیماران کلیوی یا کبدی افراد با سیستم ایمنی ضعیف.
بخش ششم: راههای اطمینان از سلامت آب مصرفی
۱. آزمایش دورهای آب با استفاده از کیتهای خانگی یا مراجعه به آزمایشگاههای تخصصی، میتوان آب لولهکشی را از نظر: PH سختی وجود نیترات وجود فلزات سنگین کلر باقیمانده بررسی کرد.
۲. استفاده از دستگاههای تصفیه آب خانگی بسته به نیاز، دستگاههای مختلفی در بازار وجود دارند: فیلترهای سرشیر ساده (برای حذف کلر و بو) فیلترهای UF و نانو برای حذف میکروبها دستگاههای RO (اسمز معکوس) برای حذف نیترات، فلزات سنگین، نمک، کلر و…
۳. نگهداری صحیح لولهها و مخازن مخازن خانگی باید مرتب شسته شوند و لولهکشی داخلی بررسی شود. لولههای قدیمی ممکن است باعث آلودگی مجدد آب تصفیهشده شوند.
بخش هفتم: تصورات اشتباه درباره آب شهری
🔻 اشتباه ۱: اگر رنگ و بوی آب طبیعی است، یعنی سالم است! واقعیت: بعضی آلودگیها بیبو و بیرنگ هستند (مثل نیترات یا آرسنیک)
🔻 اشتباه ۲: ما سالهاست این آب را میخوریم، پس مشکلی ندارد! واقعیت: بسیاری از بیماریها (مثل سرطان یا نارسایی کلیه) در اثر مصرف طولانیمدت و تجمعی ایجاد میشوند.
🔻 اشتباه ۳: آب جوشیده بهترین روش تصفیه است! واقعیت: جوشاندن فقط میکروبها را میکشد ولی فلزات سنگین و نیترات در آن باقی میمانند.
بخش هشتم: نقش دستگاه تصفیه آب در سلامت خانواده
امروزه دستگاههای تصفیه آب از یک کالای لوکس به یک نیاز ضروری تبدیل شدهاند. دلایل آن:
کیفیت پایین یا مشکوک آب شهری افزایش بیماریهای مرتبط با آب صرفهجویی در خرید آب معدنی اطمینان خاطر در مصرف روزانه بسیاری از خانوادهها پس از نصب دستگاه تصفیه، متوجه تغییراتی در طعم آب، کیفیت چای یا غذا و حتی سلامت پوست و مو شدهاند.
نتیجهگیری:
آب شهری به خودی خود ممکن است در بسیاری از نقاط قابل شرب باشد، اما «قابل شرب بودن» با «سالم و بیخطر بودن» تفاوت دارد. اگرچه سیستمهای تصفیه شهری کارآمد هستند، اما به دلایلی مثل فرسودگی شبکه، کلرزنی، ورود نیترات و فلزات سنگین یا حتی رشد میکروبها، آب شهری در برخی مناطق نیازمند تصفیه ثانویه در منزل است. در نهایت، شما با یک تصمیم ساده میتوانید از خود و خانوادهتان در برابر بیماریهای جدی محافظت کنید. انتخاب با شماست: آیا میخواهید آب سالم بنوشید یا فقط آبی که ظاهرش سالم به نظر میرسد؟
